Η Γυρτώνη, γνωστή και ως «το χωριό των πελαργών,» είναι ένα γραφικό χωριό στη Θεσσαλία, στην περιοχή του νομού Λάρισας, που έχει αποκτήσει τη φήμη του εξαιτίας της ιδιαίτερης σχέσης του με τους πελαργούς. Το χωριό βρίσκεται κοντά στον Πηνειό ποταμό και συνδυάζει φυσική ομορφιά με ιστορικό ενδιαφέρον.
Γιατί οι πελαργοί αγαπούν τη Γυρτώνη;
Η Γυρτώνη είναι ιδανική για τους πελαργούς λόγω των εκτεταμένων υγροτόπων και των εύφορων αγρών που προσφέρουν τροφή και ασφάλεια για τα πουλιά. Οι κάτοικοι του χωριού έχουν φροντίσει να προστατεύσουν τα πουλιά, ενώ έχουν κατασκευάσει και φωλιές στις στέγες και τις κολόνες, προσελκύοντας έτσι περισσότερους πελαργούς κάθε χρόνο.
Πολιτιστική σημασία
Οι πελαργοί θεωρούνται σύμβολα καλοτυχίας και ευημερίας στην ελληνική παράδοση, και στη Γυρτώνη αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο. Κάθε χρόνο, οι κάτοικοι γιορτάζουν την επιστροφή των πελαργών την άνοιξη, αναδεικνύοντας την αρμονική συνύπαρξη ανθρώπων και φύσης.
Τι μπορείτε να κάνετε στη Γυρτώνη;
- Παρατήρηση πουλιών: Η περιοχή είναι ιδανική για birdwatching, ειδικά κατά την περίοδο της άνοιξης και του καλοκαιριού.
- Περίπατοι στη φύση: Τα μονοπάτια γύρω από τον Πηνειό και τα παρακείμενα χωράφια προσφέρουν ευκαιρίες για χαλαρωτικούς περιπάτους.
Η Γυρτώνη είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα ενός χωριού που συνδυάζει φυσική ομορφιά, πολιτιστική σημασία και μια μοναδική σχέση με τα ζώα. Εάν σας ενδιαφέρει η φύση και η ελληνική ύπαιθρος, μια επίσκεψη στη Γυρτώνη θα σας ανταμείψει με μοναδικές εμπειρίες.
Κονάκι Παπαγεωργίου
Ο άνθρωπος που είδε πέρα από τους κολίγους
«Δύο ώρας βορειοτέρων της Λαρίσης, παρά το χωρίον Μπάκρινα, ουχί μακράν της δεξιάς όχθης του Πηνειού, ανευρίσκονται επί τίνος λόφου ερείπια αρχαίων τειχών, ανήκοντα κατά πάσα πιθανότητα εις την αρχαία Περραιβικήν πόλιν Γυρτών…».
Κάπου εκεί, στη δεκαετία του 1880, όταν η Θεσσαλία προσαρτάται στο ελληνικό κράτος, οι αδελφοί Κουλουμόπουλοι αγοράζουν το αγρόκτημα της «Μπάκραινας» ως τσιφλίκι από τον προηγούμενο τούρκο ιδιοκτήτη της. Με αυτόν τον τρόπο άλλωστε άλλαξαν χέρια όλες οι μεγάλες ιδιοκτησίες του κάμπου. Οι τούρκοι τσιφλικάδες εν όψει της νέας πραγματικότητας πουλούσαν τα κτήματά τους σε Ελληνες και έφευγαν άρον-άρον. Θύματα της αλλαγής των καιρών, θα έλεγε κάποιος. Ωστόσο, οι καιροί δεν άλλαξαν πολύ για τους καλλιεργητές της γης που παρέμεναν απόλυτα εξαρτημένοι από τη γη που καλλιεργούσαν, ζώντας σε συνθήκες αληθινής εκμετάλλευσης και αθλιότητας. Το θέμα όμως των κολίγων είναι λίγο-πολύ γνωστό και δεν χρειάζεται να το αναλύσουμε εδώ. Την εποχή εκείνη οι κάτοικοι των χωριών της περιοχής είναι ως επί το πλείστον γεωργοί που καλλιεργούν κυρίως στάρι και κριθάρι, τα οποία μεταφέρουν με άμαξες στον Βόλο και τα πωλούν για να κερδίζουν τα προς το ζην.
Αυτή είναι λοιπόν η εικόνα ολόκληρης της Θεσσαλικής πεδιάδας κοντά στη δύση του 19ου αιώνα. Κάπως έτσι φτάνουμε και στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν η Μπάκραινα αλλάζει και πάλι χέρια και αποκτάται από τον Στυλιανό Παπαγεωργίου, τον γιο ενός παπά από το Κατηχώρι Πηλίου, το εμπορικό δαιμόνιο του οποίου τον έφερε να ασχολείται με τη σαπωνοποιία και το εμπόριο γεωργικών μηχανημάτων στη Λάρισα. Ο επιχειρηματίας αρχικά ανέλαβε το κτήμα ως είχε, και δεν υπάρχουν ενδείξεις πως άλλαξε το ισχύον μέχρι τότε καθεστώς δουλοπαροικίας κατά τα πρώτα τουλάχιστον χρόνια της ιδιοκτησίας του.
Η μεγάλη αλλαγή
Ωστόσο, τα πράγματα φαίνεται πως άλλαξαν με την ανάληψη των ηνίων από τον γιο του, τον Γεώργιο Παπαγεωργίου.
Ο τελευταίος ήταν σπουδαία επιχειρηματική μορφή, με ιδιαίτερη αντίληψη για την πρόοδο και την οικονομική ευημερία. Μάλιστα, χαρακτηρίζεται ως «μέγας μεταρρυθμιστής» της αγροτικής παραγωγής στη Θεσσαλία. Να τι γράφει για αυτόν ο Δήμος Τσούγκος στο βιβλίο του «Οι οικονομικοί μας ηγέται» (Αθήνα, 1932, εκδ. Τύποις Ι. Λ. Αλευρόπουλου):
«Ο Παπαγεωργίου μαζί με μερικούς άλλους αποτελεί εξαίρεση μεταξύ των γαιοκτημόνων της Θεσσαλίας. Αυτός, εν αντιθέσει προς την καλλιέργεια των κτημάτων των εις τους κολίγους, λαμβάνοντες ως μίσθωμα το ήμισυ ή τρίτον της παραγωγής, που με μια λέξη ανεμιγνύετο ενεργότερον εις την καλλιέργεια των υπ’ αυτού μισθούμενων και συχνά αγοραζόμενων κτημάτων, ή ανελάμβανε και ο ίδιος διά μισθωτών εργατών την καθόλου εκμετάλλευσιν. Ητο δηλαδή «αυτοκαλλιεργητής». Και προσπαθεί πάντοτε να εφαρμόσει νέες καλλιεργητικές μεθόδους».
Λάτρης της εκβιομηχάνισης και της προόδου, ο Γ. Παπαγεωργίου εγκαταλείπει το προβληματικό κολιγικό σύστημα και μετατρέπει την Μπάκραινα σε πρότυπη αγροτική εταιρεία.
Περιβάλλει το κονάκι του με νοσοκομείο, σχολείο, φούρνους, στάβλους και σύγχρονες αποθήκες, ενώ εισάγει και χρησιμοποιεί μηχανήματα, πρωτόγνωρα για τα ελληνικά δεδομένα, όπως τρακτέρ, αντλίες, θεριζοαλωνιστικές μηχανές κ.ά. Η πρωτοποριακή μορφή της αγροτικής εκμετάλλευσης της Μπάκραινας, η οικονομική ισχύς της οικογένειας Παπαγεωργίου καθ’ όλη τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, καθώς και οι σχέσεις του με το Κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελευθέριου Βενιζέλου, συνέβαλαν στο να μη θιγεί η αγροτική εταιρεία Μπακραίνης κατά τις απαλλοτριώσεις που ακολούθησαν τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Η χαριστική βολή
Ομως, οι συνθήκες άλλαξαν και πάλι με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ανάγκη ανασυγκρότησης της υπαίθρου και της γεωργικής παραγωγής στο σύνολό της κατά τη δεκαετία του ’50 έδωσε τη χαριστική βολή στη μεγάλη γαιοκτησία.
Η Μπάκραινα απαλλοτριώθηκε οριστικά το 1952, όντας ένα από τα τελευταία μεγάλα αγροκτήματα που επιβίωσαν έως τότε. Το κονάκι είχε ήδη καταστραφεί από φωτιά που έβαλαν δυνάμεις του ΕΑΜ το 1947. Στερημένες πλέον από τη χρηστική τους αξία οι αξιόλογες εγκαταστάσεις του κτήματος περιέπεσαν σε αχρησία και σιγά-σιγά κατέρρευσαν χτυπημένες από τον χρόνο και την εγκατάλειψη. Σήμερα, τα μισοερειπωμένα κτίρια στη μέση του σύγχρονου χωριού της Γυρτώνης μαρτυρούν την προηγούμενη, «βιομηχανική» φάση της περιοχής.
Ωστόσο, ο τόπος αυτός έχει ιστορία βαριά και μακραίωνη που μπορεί να μην είναι εμφανής σε εμάς τους απλούς παρατηρητές, είναι όμως εκεί εγγεγραμμένη στο τοπίο και ικανή να γίνει αντιληπτή σε όποιον αφήσει ελεύθερη τη φαντασία του.
Στο αγρόκτημα πραγματοποίησαν την εξάμηνη κρατική τους εξάσκηση όλοι σχεδόν οι μαθητές των Γεωργικών Σχολείων της χώρας.
Μέχρι και σήμερα το κονάκι Παπαγεωργίου αποτελεί σπίτι των πελαργών, παραμένει εκεί καταμεσής του κάμπου, μάρτυρας μιας αλλοτινής ακμάζουσας εποχής, περιμένοντας τη φροντίδα του κράτους ώστε να αναστηλωθεί και – γιατί όχι; – να λειτουργήσει ως μουσείο αγροτικής ζωής στον φυσικό του χώρο…
📰 Ειδήσεις από Τύρναβο, Αμπελώνα και Νομό Λάρισας
Η καθημερινή σας ενημέρωση με αξιοπιστία και τοπικό ενδιαφέρον.
